Boekreferentie: Wereldboekendag!

Vandaag is het wereldboekendag. Deze dag, die ook wel bekend staat als ‘Internationale dag van het boek en de auteursrechten’ vindt sinds 1995 jaarlijks op 23 april plaats. Deze datum is onder andere gekozen omdat in 1616 zowel Cervantes, Shakespeare als Inca Garcilaso de la Vega stierven. De wereldboekendag is een uitermate geschikt moment om stil te staan bij twee boeken die ik recentelijk heb gelezen.

Boek 1: Material Matters van Thomas Rau

Material Matters is een boek over wat er nu mis is met de huidige economische cultuur. Daar is namelijk het verdienmodel om zoveel mogelijk te consumeren een uitgangspunt. We delven grondstoffen om daar goederen van te maken, die gebruikt en vervolgens weggegooid worden. Producenten zijn langzaamaan gedwongen om producten te maken die:

• Nieuw zijn maar “Nog net niet stuk”, of
• Nieuw zijn maar “Nog net niet verouderd” of
• Nieuw zijn maar “Nog net niet uit de mode”.

Dit alles leidt tot een enorme stroom van grondstof naar afval, waarvan veel grondstoffen niet meer (her)gebruikt kunnen worden. Met cijfers confronteert Rau de lezer met de gevolgen van deze verspilling. Zo is bij mij blijven hangen dat de United Nations University berekend heeft dat er in 2014 wereldwijd 41,8 miljoen ton elektronisch afval is geproduceerd. Een rij van meer dan 1 miljoen 40-ton vrachtwagens is hier voor nodig.

In vier hoofdstukken creëert Rau een beeld dat de economische cultuur vroeg of laat moet veranderen. Het uitgangspunt is een wereld waarin de consument niet langer ‘’eigenaar’’ maar ‘’gebruiker’’ is. Thomas Rau beschrijft dat fabrikanten verantwoordelijkheid moeten nemen door goederen weer terug in te nemen. Zodra de gebruiker klaar is met het product, moet het worden ingeleverd bij de fabrikant, zodat zij het opnieuw tegen een gelijkwaardig kwaliteitsniveau kunnen aanbieden. In de huidige wereld gaat het omgekeerd.

Wist jij bijvoorbeeld al dat in 1000 kilo telefoons meer goud zit dan in 1000 kilo gouderts? Momenteel heeft een consument geen inzicht in welke grondstoffen er in technologische apparaten zitten. Hierdoor ontstaat een enorme verspilling van hoogwaardige grondstoffen.

Door het hele boek wordt de lezer gewezen op het feit dat de mens op aarde leeft in een gesloten systeem. We moeten het doen met wat de aarde heeft aan grondstoffen. Zou er een moment komen dat alles opraakt, dan is er geen weg terug. Want op is echt op.

Thomas Rau schrijft in zijn boek stapsgewijs toe naar een nieuw economisch model. Een verschuiving van eigendom en verbruik naar gebruik, doordat goederen teruggegeven kunnen worden aan de schakel eerder in de keten. Het model wordt vergeleken met het pachten van grond. De pachtsom is een vergoeding voor het vruchtgebruik van de grond, wat voor de grondeigenaar het verdienmodel is. Beiden hebben een belang bij een goede samenwerking. De pachter kan in zijn onderhoud voorzien door het goed gebruik van het goed. De eigenaar is gebaat bij een goede pachter voor een stabiel inkomen.

Ook heeft Thomas Rau aandacht voor het bouwen van gebouwen. Denk hierbij aan bruggen, dijken en bijvoorbeeld sluizen. Thomas Rau is van mening dat architecten in Madaster moet gaan documenteren welke grondstoffen precies gebruikt zijn en waar deze zich bevinden. Madaster zet deze grondstoffen af tegen de wereldmarktprijs van die betreffende grondstof. Op deze manier is inzichtelijk wat de kosten zijn van het gebouw. Hierdoor wordt het beter mogelijk om hoogwaardige grondstoffen te gaan hergebruiken. Wanneer gebouwen op een zodanige manier worden gemaakt, dat deze uit elkaar kunnen worden gehaald zonder verlies van kwaliteit van de grondstof kan een circulaire keten worden opgezet.

In 200 bladzijden wist Thomas Rau mij te boeien en heeft mij vooral aangezet tot nadenken. Dan kom je tot de conclusie dat we inderdaad in een gesloten systeem leven, en snel aan de slag moeten met een invulling van rentmeesterschap. Een aanrader om kennis van te nemen, van harte aanbevolen.

Boek 2: Feitenkennis van Hans Rosling

Hans Rosling was een arts en professor aan het Karolinska-instituut en heeft samen met zijn zoon en schoondochter gekeken naar de demografische ontwikkelingen in de wereld. In zijn boek ‘’Feitenkennis’’ beschrijft Hans Rosling wat er mis is met het Westers wereldbeeld. Dit doet Hans Rosling door het beschrijven van anekdotes, kenmerkende grafieken en het stellen vragen. Denk bijvoorbeeld aan:

• Hoeveel procent van de meisjes in landen onder de armoedegrens maken de basisschool af? 20-, 40- of 60%?
• Waar woont het grootste gedeelte van de wereldbevolking? In lage-, midden- of hoge inkomenslanden?

Denk jij het antwoord op deze vragen te weten? Veel Westerlingen zullen geneigd zijn op vraag 1 20% te antwoorden en op vraag 2 lage inkomenslanden. In de praktijk is dit echter niet zo. Hans Rosling beschrijft onze gedachtes ten aanzien van het verkeerde wereldbeeld en laat ons nadenken over het belang van feitenkennis.

Rosling laat je in zijn boek kennis maken met hoe hij de wereld in vier groepen indeelt. Gebaseerd op inkomen krijg je een goed beeld wat de levensstandaard is. Langzaam wordt duidelijk dat ontwikkelingslanden zoals wij die kennen eigenlijk een verkeerd beeld geven van hoe het in werkelijkheid is.

Spoiler alert:
6 miljard mensen in de wereld hebben genoeg inkomen om hun kinderen naar school te sturen, elke dag een maaltijd te geven en in een huis op te laten groeien. Dit is het geval in Bangladesh of Congo. Het wereldbeeld wat Westerlingen hebben over deze landen is vaak heel anders. Deze informatie zet je aan het denken over het potentieel wat mensen in zich hebben.

Waar het op neer komt is dat we door onze vooroordelen zaken verkeerd benaderen en beoordelen. Het is bijna nooit zwart of wit, er zijn altijd facetten die “ er tussen” vallen. Een zo compleet mogelijke verzameling van feiten leert ons veel beter de wereld of, iets kleiners een probleem, te begrijpen. Voor de werkzaamheden van QSN is feitenkennis ook erg belangrijk. Continu proberen wij een onafhankelijk beeld te krijgen, zonder vooroordelen en verouderde kennis uit het verleden. Continu staven of de conclusie die wij trekken de juiste is. Is jouw organisatie zich hier ook al van bewust?

Heb jij recentelijk nog boeken gelezen die het delen waard zijn? Vier wereldboekendag met ons en deel ook jouw recensies!