Ontwikkelingen en (mega)trends in Duurzaamheid

In de afgelopen 40 jaar ging het debat over duurzaamheid vooral over sociale en milieu onderwerpen. Denk hierbij aan milieuvervuiling, klimaatverandering, afval en niet-duurzame productie. Vandaag de dag gaat de maatschappelijke discussie voornamelijk over de transformatie van de maatschappij naar een ‘duurzame maatschappij’. Op 14 juli 2021 werd een wetgevende pakket om de klimaatdoelstellingen te realiseren gepresenteerd. Lees ook dit nieuwsartikel.  Als we dit doorvertalen naar het bedrijfsleven leidt dit vooral tot het onderzoeken en opstarten van duurzame en verantwoorde bedrijfsstrategieën en productieprocessen. Dit leidt weer tot een groei in duurzame investeringen om tot een verantwoorde manier van bedrijfsvoering te komen. In deze blog deel ik ontwikkelingen en megatrends die wij in ons vakgebied tegenkomen op het gebied van Duurzaamheid.

Ontwikkelingen in stroomversnelling

De ontwikkelingen in duurzaamheid lijken de afgelopen jaren in een stroomversnelling te komen. Wellicht niet verwonderlijk door de druk die er vanuit bedrijfsleven en overheden wordt gelegd op de Sustainable Development Goals (SDG’s) van de Verenigde Naties. Het gaat hierbij niet alleen om promotie van deze doelstellingen, maar ook om concrete acties. Voorbeelden hiervan zijn onder andere het convenant voor een duurzaam regeerakkoord wat in juli 2021 is aangeboden aan Sigrid Kaag en de verschillende stimuleringssubsidies voor verduurzaming die vanuit het RVO ter beschikking worden gesteld aan het bedrijfsleven.

Circulaire Economie

Ook staat Circulaire Economie sinds 2016 prominent op de overheidsagenda. In 2050 moet Nederland een economie zonder afval zijn waarbij alles wordt gerealiseerd op basis van herbruikbare grondstoffen. De doelstellingen die in het Rijksbreed programma Circulaire Economie genoemd staan zijn:

1. Bestaande productieprocessen maken efficiënter gebruik van grondstoffen, zodat er minder grondstoffen nodig zijn.
2. Nederland minder afhankelijk maken van fossiele bronnen door bij het gebruik van nieuwe grondstoffen, zo veel mogelijk duurzaam geproduceerde, hernieuwbare en algemeen beschikbare grondstoffen te gebruiken.
3. Nieuwe productie methodes ontwikkelen en nieuwe producten circulair ontwerpen.

In 2030 moet Nederland al 50% minder primaire grondstoffen verbruiken (mineralen, metalen en fossiel). Een leuk voorbeeld van onze opdrachtgever MAAS is bijvoorbeeld circulair koffiebranden. Koffiedroes (afval van bonen en filterkoffie) wordt door bacteriën omgezet tot biogas waarmee koffiebonen worden gebrand. Ook wordt deze koffiedroes gebruikt als grondstof voor nieuwe producten zoals koffiebekers en meubilair. Een ander interessant voorbeeld is opdrachtgever AquaMinerals. Deze organisatie is een van de trekkers van het project waarbij gekeken wordt hoe uit afvalwater nieuwe grondstoffen en energie kan worden gewonnen.

Momenteel loopt het Uitvoeringsprogramma 2019-2023. Jaarlijks wordt door de overheid gerapporteerd over de status van de transitieagenda’s biomassa en voedsel, kunststoffen, maakindustrie, bouw en consumptiegoederen.

Op de transitieagenda biomassa en voedsel staat bijvoorbeeld het informeren van consumenten over ‘te gebruiken tot’ en ‘tenminste houdbaar tot’. Een belangrijke stap om zo min mogelijk voedsel te verspillen. Actueel is ook de transitieagenda kunststoffen waar via het Plastic Pact NL de regelgeving naar minder single-use plastics, de recycling en het hergebruik van plastic verpakkingen wordt uitgerold.

Veel bouwbedrijven en haar toeleveranciers werken aan activiteiten rond circulaire materialenpaspoorten om de circulariteit van materialen en de Product Environmental Footprint inzichtelijk te maken. Deze wordt momenteel uitgebreid naar circulaire gegevens over textiel, machinebouw, elektromotoren en ICT hardware. Zo kunnen beleidsmakers, inkopers en aanbieders van producten in deze branches betere circulaire keuzes maken. In de transitieagenda consumptiegoederen zijn een aantal icoonprojecten benoemd waaronder E-commerce waar de retourlogistiek een grote uitdaging is voor de sector.

Megatrend 1: Van bezit naar gebruik

Naast ontwikkelingen zijn er ook belangrijke trends op het gebied van Duurzaamheid. De eerste trend die ik wil behandelen is “van bezit naar gebruik”. We kennen natuurlijk al jaren het huren van huizen, huurauto’s op vakantie, deelauto’s en het pachten van grond. Ook in de technologie zijn zaken als Software as a Service (SaaS) en ook Platform as a Service (PaaS) gemeengoed. In het privéleven zie je apps ontstaan rondom deze trend, zoals Peerby en SnappCar. Jaren geleden presenteerde Thomas Rau het concept van ‘zitten als dienst’ in plaats van het bezit van een stoel. Dit was de opmaat naar de groei in zakelijke concepten en business modellen in deze duurzame ontwikkeling. Van een trend is inmiddels eigenlijk geen sprake meer. Want wie had ooit gedacht dat een deel-en-service concept als de Swap-fiets zou uitgroeien tot een mogelijkheid om nieuwe fietsbanden te ontwikkelen die geschikt zijn voor de Tour-de-France?

Megatrend 2: Samenwerken voor vooruitgang

Om te komen tot duurzame bedrijfsvoering, -producten en -diensten zullen veel organisaties (moeten) samenwerken met partners of het eigen businessmodel grondig moeten herzien. De overheid stimuleert deze samenwerking met o.a. Green Deals, Green Business Clubs, subsidieregelingen voor startups en partnerships voor duurzame productontwikkeling en haar eigen internationale samenwerking in PACE, platform for Accelerating the Circulair Economy.

Organisaties kunnen ook zelf in gesprek gaan met stakeholders. Welke duurzaamheidsthema’s vinden zij belangrijk hoe kan jouw bedrijf hén helpen om duurzamer te worden? Ook in de schema’s ISO 26000 en de MVO Prestatieladder komen deze thema’s terug.

ISO 26000 en MVO Prestatieladder

De ISO 26000 is geen managementsysteem waarop een organisatie zich kan certificeren. De MVO Prestatieladder is dat wél. Veel organisaties die met MVO aan de gang gaan starten met een internationaal erkende zelfverklaring volgens ISO 26000. Deze zelfverklaring is een vast format waarbij de organisatie aangeeft hoe en op welke onderwerpen zij hier invulling aan geven. Het laatste hoofdstuk van ISO 26000 geeft richtlijnen hoe organisaties de voor hun relevante MVO-onderwerpen in hun bedrijfsvoering kunnen integreren. In Nederland hebben momenteel ongeveer 115 organisaties deze zelfverklaring gepubliceerd.

De MVO Prestatieladder is in Nederland ontwikkeld en kent 5 treden. Met dit managementsysteem geven organisaties gestructureerd aan welke stappen zij nemen om duurzaam te ondernemen. Er wordt ook gekeken hoe zij stakeholders betrekken, welke doelen zij zichzelf stellen en welke prestaties zij bereiken als individuele organisatie en afgezet tegen branchegenoten. People, Planet, Profit/Prosperity en de SDG’s vormen de leidraad. Momenteel zijn ongeveer 210 organisaties in Nederland gecertificeerd tegen deze norm.

Megatrend 3: De keten in beeld

Sterk gerelateerd aan de voorgaande trend is het inzichtelijk maken van de keten van toeleveranciers en partners rondom een product of dienst. Inzicht in de keten geeft inzicht in de mogelijkheden om te verduurzamen. Hier komen ook vaak de 17 SDG’s om de hoek kijken.

Ook wij helpen klanten bij dit soort uitdagingen. Een mooi voorbeeld zien we bij onze klant MAAS International.  Zij koppelen hun product- en dienstverlening aan 4 concrete SDG’s en zetten zelf en met partners projecten in Nederland, Nepal en Ethopië op om de wereld én hun producten en diensten duurzamer te maken. QSN helpt MAAS met haar managementsystemen voor Kwaliteit, Arbo en Milieu en recent heeft zij trede 5 van de CO₂-prestatieladder behaald waarbij de CO₂-footprint van haar keten in beeld is gebracht. Hiermee maken zij duurzaamheid een volledig integraal onderdeel van hun manier van werken. Momenteel zijn ongeveer 950 Nederlandse organisaties gecertificeerd tegen CO₂-Prestatieladder en meer dan 150 opdrachtgevers zetten deze norm in bij aanbestedingen.

Megatrend 4: Verantwoorden en verslaglegging

Wat niet persé een trend is, maar wel relevant in het kader van compliance, is de transparantie over de MVO-inspanningen en resultaten. In Nederland kennen we al ruim 15 jaar de tweejaarlijkse transparantiebenchmark. Dit is een initiatief van de overheid waarbij transparantie over bedrijfsactiviteiten en beleid worden gestimuleerd om vervolgens van elkaar te leren. Er zijn verschillende internationale richtlijnen voor MVO verslaglegging, waarvan de Global Reporting Initiative (GRI) de oudste en bekendste is. Hiernaast is in 2013 een tweede internationaal verslagleggingsframework ontwikkeld door het International Integrated Reporting Council. Deze methode wordt momenteel veel gebruikt door beursgenoteerde organisaties, maar het framework kan elke organisatie helpen om inzicht te geven in hoe niet alleen financieel kapitaal maar ook menselijk-, sociaal-, productie-, natuurlijk- en intellectueel kapitaal bijdragen aan de productieprocessen.

Corporate Sustainability Reporting Directive

Als we naar Europa kijken wordt er in de Europese Unie momenteel gewerkt aan de zogenaamde Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD). Dit is een doorontwikkeling van de Non-Financial Reporting Directive (NFRD), de ontwikkeling van de Sustainable Finance Disclosure Regulation (SFDR) en de Taxonomy Regulaton (‘Green Taxonomy’). Het format en de exacte criteria voor verslaglegging zijn nog in ontwikkeling. Vanaf boekjaar 2023 moet een grote groep bedrijven in ieder geval verplicht jaarlijks gaan rapporteren over duurzaamheidsbeleid en prestaties. Zij moeten duidelijk maken hoe de organisatie bijdraagt aan de groene doelen van de EU. Deze informatie moet door een accountant worden getoetst.

De CSRD richtlijn wordt waarschijnlijk vanaf december 2022 in nationale wetgeving omgezet. Deze wetgeving moet gaan gelden voor alle private (niet-beursgenoteerde) bedrijven die voldoen aan minstens twee van de volgende criteria:

• Meer dan 250 medewerkers;
• Meer dan 40 miljoen omzet;
• Meer dan 20 miljoen op de balans.

Beursgenoteerde bedrijven met meer dan 10 werknemers of een omzet van meer dan €700.000 vallen ook onder deze verplichting.

De nieuwe regels van de Europese Unie zijn een forse versteviging van de eerdere richtlijnen. In Nederland moeten naar verwachting circa duizend bedrijven voldoen. In Europa gaat het over circa vijftigduizend bedrijven. Uit onderzoek van KPMG blijkt dat 8 op de 10 bedrijven nog nauwelijks voldoet aan de nieuwe CSRD-richtlijnen van de EU.

Om aan deze regelgeving te voldoen moet het verslag minimaal de volgende informatie bevatten:

• Belangrijke duurzaamheidsontwikkelingen die kunnen leiden tot risico’s voor de organisatie en de belangrijke impact die het bedrijf heeft op mensen en milieu;
• Lange termijn doelstellingen over duurzaamheid en de voortgang hierin over meerdere jaren;
• Objectieve cijfers over milieu, sociaal kapitaal en andere immateriële zaken.

Het doel is om de kwaliteit en vergelijkbaarheid van duurzaamheidsverslagen te verbeteren.

Hulp nodig bij de voorbereiding op deze wetgeving en/of aan de slag met Integrated Reporting? We helpen je graag.

Megatrend 5: Gezondheid en vitaliteit

Ruim 10 jaar geleden was ik bij een vorige werkgever verantwoordelijk voor Duurzaamheid en Business Excellence. Vanuit People, Planet en Profit, het triple bottom line perspectief, hadden wij toen focus op gezonde voeding en beweging voor de medewerkers. Wij begonnen met de huiscateraar. Calorieën werden op de kassabon gezet, de snacks wat duurder en de salades goedkoper. Daarna volgde al snel seizoensgebonden en lokaal geproduceerde producten. Uit het behoeftenonderzoek onder medewerkers kwam naar voren dat medewerkers willen sporten, maar dat dat laagdrempelig moet zijn. Er is toen gekozen om vanuit het werk medewerkers te laten wandelen en te laten hardlopen. Er heeft toen zelfs een groepje deelgenomen aan de marathon van New York. Met de komst van apps als Strava en Ommetje kunnen deze initiatieven naar het tijdperk van nu worden gehaald, waarmee samen bewegen ook goed met thuiswerken gecombineerd kan worden. Wat doet jouw organisatie op het gebied van Gezond en Veilig Werken?

Ontwikkelingen blijven volgen

In de afgelopen jaren is het aantal artikelen en boeken dat is gepubliceerd over het onderwerp ‘Corporate Sustainability’ talloos. Vaker zien we hierin de link naar concepten als Corporate Social Responsibility (MVO), Corporate Social Performance (maatschappelijk verantwoorde prestaties), milieumanagement en duurzame transformatie. Gelukkig zijn er websites waar deze boeken en artikelen kort worden samengevat en van recensies worden voorzien. Tijdens het Sustainable MBA in 1 dag dat ik dit jaar heb gevolgd kwam een vereenvoudigde versie van het bekende circulariteitsmodel van de Ellen MacArthur Foundation ter sprake. Deze vereenvoudigde versie is makkelijk uit te leggen en praktisch en pragmatisch toe te passen op alle organisaties.

Meer weten?

Neem vrijblijvend contact op. We hebben brede ervaring op het gebied van Duurzaamheid en helpen jouw organisatie graag bij de realisatie van duurzaamheidsdoelstellingen. We kunnen jouw organisatie bijvoorbeeld helpen bij het organiseren van stakeholderdialogen, het opstellen van een ISO 26000 zelfverklaring, het integreren van maatschappelijk verantwoord ondernemen en het inrichten en verbeteren van een managementsysteem. Ook stellen we ketenanalyses op om de CO₂-impact vast te stellen en te bepalen hoe deze bijdraagt aan het behalen van de duurzaamheidsdoelstellingen van de organisatie.

Wil je meer weten over de trends en ontwikkelingen uit o.a. deze blog? Op 16 september organiseerde wij een webinar over duurzaamheid.

Bronnen: NEN, MVO Prestatieladder, CO2 Prestatieladder, FD en Integratedreporting.